Πρόληψη της εγκληματικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ 

Σεμιναριακό μάθημα: Ειδικά Θέματα της κοινωνιολογίας της παρέκκλισης. Παραβατικότητα και Αντεγκληματική Πολιτική

 Διδάσκων: Στράτος Γεωργούλας 

Ονοματεπώνυμο: Σάρα  Ψυχογυιού

Η έννοια της πρόληψης του εγκλήματος

Για τους σκοπούς της παρούσας ανακοίνωσης, η Επιτροπή προτείνει να χρησιμοποιηθεί ο ορισμός της πρόληψης της εγκληματικότητας που παρουσιάζονται στην απόφαση του Συμβουλίου του Μαΐου 2001 για την ίδρυση της Ευρωπαϊκού  Δικτύου Πρόληψης του Εγκλήματος. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, η πρόληψη του εγκλήματος καλύπτει όλα τα μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση, ή αλλιώς συμβάλλουν στη μείωση της εγκληματικότητας και  το αίσθημα ανασφάλειας των πολιτών, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, είτε μέσω της άμεσης αποτροπής των εγκληματικών δραστηριοτήτων είτε μέσω πολιτικών και παρεμβάσεων που αποσκοπούν στη μείωση του την εγκληματικότητα και τις αιτίες του εγκλήματος. Περιλαμβάνει εργασίες της κυβέρνησης, των αρμοδίων αρχών, των υπηρεσιών ποινικής δικαιοσύνης, των τοπικών αρχών και των ειδικευμένων ενώσεων, του ιδιωτικού και εθελοντικού τομέα, των ερευνητών και του κοινού, υποστηριζόμενα από τα μέσα ενημέρωσης.

Τα προληπτικά μέτρα πρέπει, επομένως, όχι μόνο να αφορούν  το έγκλημα υπό τη στενή έννοια του όρου, αλλά να καλύπτουν και την «αντικοινωνική συμπεριφορά», η οποία αποτελεί, τρόπον τινά, ένα είδος «προκαταρκτικής φάσης» του εγκλήματος. Παραδείγματα τέτοιων συμπεριφορών είναι οι θορυβώδεις γειτονιές, μεθυσμένοι ή θορυβώδεις άνθρωποι, σκουπίδια πεταμένα στους δρόμους και γενικότερα ένα υποβαθμισμένο περιβάλλον και στέγαση. Οι συνθήκες αυτές μπορούν να επηρεάσουν την αναγέννηση μειονεκτικών περιοχών, δημιουργώντας ένα περιβάλλον στο οποίο έγκλημα μπορεί να ριζώσει. Η αντικοινωνική συμπεριφορά υποσκάπτει την αίσθηση της ασφάλειας και ευθύνης που είναι αναγκαία για τους ανθρώπους να συμμετέχουν στην κοινότητά τους. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να στραφεί το ενδιαφέρον προς τον τομέα της πρόληψης.

Η πρόληψη θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει το θέμα του φόβου του εγκλήματος, δεδομένου ότι έρευνες έχουν δείξει ότι ο φόβος  μπορεί συχνά να αποδειχθεί εξίσου βλαβερός όσο και το ίδιο το έγκλημα. Ο φόβος του εγκλήματος μπορεί να οδηγήσει σε απομάκρυνση από την κοινωνική ζωή και την απώλεια της εμπιστοσύνης προς την αστυνομία και το κράτος δικαίου.

Υπάρχει γενική συμφωνία με τις αρμόδιες αρχές στα κράτη μέλη ότι η πρόληψη του εγκλήματος συνιστά αναγκαίο συμπλήρωμα των κατασταλτικών μέτρων. Η εμπειρία δείχνει ότι η μονόπλευρη έμφαση στα κατασταλτικά μέτρα οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερο κόστος για το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, στη διόγκωση του πληθυσμού των φυλακών και σε υψηλότερο δείκτη υποτροπής. Αν μελετηθούν και εφαρμοστούν, τα προληπτικά μέτρα μπορούν, με ποικίλους τρόπους, να συμβάλουν στη σημαντική μείωση της εγκληματικότητας. Η πρόληψη της εγκληματικότητας μπορεί να επιτευχθεί, όπως απεικονίζεται στο παρακάτω παραδείγματα:

-Ο κίνδυνος διαρρήξεων σπιτιών μπορεί να μειωθεί σημαντικά με τη λήψη ορισμένων σχετικά απλών προληπτικών μέτρων, όπως αυτά περιγράφονται στον Πρόγραμμα Παρακολούθησης του Πληθυσμού της Αστυνομίας, μιας ευρείας ολλανδικής έρευνας θυματοποίησης. Η έρευνα αυτή δείχνει ότι όταν αναλαμβάνονται πέντε από αυτά τα προληπτικά μέτρα , ο κίνδυνος διαρρήξεων μειώνεται δραματικά (κάποιο φως αναμμένο όταν λείπουμε από το σπίτι, επιπλέον κλειδαριές σε πόρτες και παράθυρα, περισσότερο εξωτερικό φωτισμό, συναγερμούς ή  ακόμα και η ύπαρξη ενός σκύλου).

-Τα στοιχεία από μελέτες και  αξιολογήσεις των ανηλίκων ηλικίας 10-16 καταδεικνύουν σαφώς τα σημαντικά μακροπρόθεσμα πλεονεκτήματα που απορρέουν από αποτελεσματικά προγράμματα ανάπτυξης και τα προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης. Δεκαέξι χρόνια αργότερα οι συμμετάσχοντες αποδείχτηκε ότι συλλαμβάνονταν πολύ σπανιότερα από ό, τι οι ομόλογοί τους στην ομάδα ελέγχου.

-Αν και μπορεί να ακούγεται απλό, ο εντονότερος φωτισμός των δρόμων είναι ένα αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης του εγκλήματος που έχει αποδειχθεί ότι λειτουργεί. Μια συστηματική εξέταση δεκατριών διαφορετικών μελετών έδειξε ότι ο εντονότερος φωτισμός των δρόμων περιορίζει την εγκληματικότητα κατά 20%. Αποκάλυψε μάλιστα ότι περιοχές με εντονότερο φωτισμό την νύχτα χαρακτηρίζονται επιπλέον από μειωμένη εγκληματικότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η τοποθέτηση νέων φωτιστικών εγκαταστάσεων μπορεί να δώσει ένα μήνυμα στους δυνητικούς παραβάτες ότι υπάρχει αυξημένη κοινοτική επένδυση στην περιοχή, μεγαλύτερη υπερηφάνεια, συνεκτικότητα και άτυπος έλεγχος, επί 24 ώρες την ημέρα.

-Ένα σημαντικό παράδειγμα, που πρέπει επίσης να αναφερθεί, ένα ορόσημο στην περίπτωση της πρόληψης πολιτική, είναι το προσχολικό πρόγραμμα Perry. Η πρωτοβουλία αυτή, που άρχισε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1970, περιλαμβάνει προσχολικά μαθήματα εγρήγορσης για μικρά παιδιά (3 και 4 ετών) από οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, σε συνδυασμό με εβδομαδιαίες κατ 'οίκον επισκέψεις από το προσωπικό του προγράμματος. Μακροπρόθεσμες παρακολουθήσεις αποκάλυψαν ότι οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα παρουσίασαν σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά σύλληψης, αλλά και υψηλότερα ποσοστά ολοκλήρωσης του σχολείου, του τριτογενούς τομέα εκπαίδευσης και της απασχόλησης.

Το πρόγραμμα νεότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ξεκίνησε στα τέλη του 1980, εστιάζει στην ευημερία, ενσωμάτωση και τον πολιτικό σεβασμό των νέων στην κοινωνία. Μέσω των δραστηριοτήτων του, το  Πρόγραμμα παράγει σημαντικά αποτελέσματα πρόληψης.

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η εκπαίδευση στη φυλακή και κατά την κρίσιμη περίοδο μετά την αποφυλάκιση μπορεί να διαδραματίσει ζωτικό ρόλο, βοηθώντας τους παραβάτες να κάνουν τη δύσκολη μετάβαση πίσω στον κοινωνικό σύνολο και να περιοριστεί κατ’ αυτόν τον τρόπο η πιθανότητα υποτροπής. Το Grundtvig, η εκπαίδευση ενηλίκων εντός του εκπαιδευτικού προγράμματος Socrates της Ευρωπαϊκής Ένωσης στηρίζει σχέδια και συμπράξεις εκμάθησης που έχουν εκπληκτικό αντίκτυπο στα συμμετέχοντα ιδρύματα.

Το κοινό έγκλημα συχνά διαπράττεται σε τοπικό επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι  αποτελεσματικές πολιτικές μπορούν να εφαρμοστούν μόνο σε αυτά τα επίπεδα, ενώ προσαρμόζονται παράλληλα και  στις ειδικές τοπικές ή περιφερειακές συνθήκες. Επομένως, είναι ευθύνη των κρατών μελών να εξασφαλίζουν την εφαρμογή αποτελεσματικών πολιτικών πρόληψης του εγκλήματος σε όλα τα επίπεδα στην επικράτειά τους. Ως συνέπεια της τοπικής διάστασης, υπάρχει ανάγκη να αναπτυχθεί προληπτική δράση όσο το δυνατόν σε λαϊκό επίπεδο και να περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά είδη φορέων. Ένα χαρακτηριστικό των προληπτικών μέτρων είναι συνεπώς η αναγκαία ανάμιξη διαφόρων φορέων, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων (π.χ. αστυνομία, τοπική αυτοδιοίκηση, κοινωνικοί λειτουργοί, όλα αυτά με ένα ιδιαίτερη έμφαση στους νέους) και ιδιωτικών (επαγγελματικές ενώσεις, ασφαλιστικές εταιρείες, οργανώσεις πολιτών).