Βασικές Αρχές Πυρόσβεσης

Το παρόν άρθρο έχει στόχο τη θεωρητική εκπαίδευση του αναγνώστη πάνω στις βασικές άρχες πυρκαγιάς και πυρόσβεσης. Θα ξεκινήσουμε από τα απολύτως βασικά και στη συνέχεια θα κάνουμε μία εισαγωγή στις πληροφορίες που κάθε πολίτης πρέπει να γνωρίζει τόσο από θεωρητική όσο και από πρακτική οπτική γωνία.



Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ακριβώς τι είναι φωτιά, τα χαρακτηριστικά της αλλά και τα μέτρα αντιμετώπισης της. Φυσικά λόγο του περιορισμένου χώρου και χρόνου θα κάνουμε αναφορά μόνο στα πιο διαδεδομένα αντικείμενα της κάθε ενότητας.

Εισαγωγή
Η φωτιά είναι μία ανακάλυψη που άλλαξε την ανθρωπότητα αλλά η μεγάλη της γοητεία γρήγορα μπορεί να μετατραπεί σε κίνδυνο.
Τι όμως θεωρούμε καταστροφική φωτιά/πυρκαγιά;
Σίγουρα όχι μία φωτιά με φίλους στη κατασκήνωση ή μια ψησταριά αλλά ίσως ένα κάδο απορριμμάτων που καίγεται ή ένα τηγάνι που με μία σπίθα έβαλε φωτιά στον απορροφητήρα της κουζίνας.

Υπάρχουν κάποια γενικά χαρακτηριστικά με τα οποία ορίζουμε τι είναι καταστροφική φωτιά (πυρκαγιά). Αυτά είναι:

• Μη επιθυμητή
• Προκαλεί καταστροφές ή/και κίνδυνο
• Δεν έχουμε τον έλεγχο της

Τα παραπάνω μας δείχνουν μία καταστροφική φωτιά (πυρκαγιά) η οποία απαιτεί πυρόσβεση.

Με τις παραπάνω πληροφορίες μπορούμε να προχωρήσουμε στο επόμενο στάδιο. Πως αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξη φωτιάς. Είναι σημαντικό να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις αισθήσεις που μας επιτρέπουν τον εντοπισμό της.

• Όσφρηση. Αυτή είναι κατά κανόνα η πρώτη αίσθηση που μας προειδοποιεί για την ύπαρξη φωτιάς όταν δεν είναι ορατή.
• Όραση. Αυτό μπορεί να είναι είτε οι φλόγες, είτε η λάμψη της φωτιάς, είτε ο καπνός.
• Ακοή. Ο χαρακτηριστικός ήχος από το τρίξιμο και το σφύριγμα της φωτιάς.
• Αφή. Η αίσθηση θερμότητας που εκπέμπει η φωτιά.

Με αυτά ολοκληρώσαμε την εισαγωγή και μπαίνουμε στην πρώτη ενότητα του άρθρου μας.

Τρίγωνο της Φωτιάς
Μία βασική αρχή που διδάσκεται σε οποιοδήποτε σχολείο πυρόσβεσης σε όλο τον κόσμο είναι το γνωστό «Τρίγωνο της Φωτιάς». Είναι ο πιο εύκολος τρόπος να αποστηθίσουμε τι χρειάζεται μία φωτιά ώστε να μη σβήσει και φαίνεται με το επόμενο σχέδιο.



Για να γίνει καλύτερα κατανοητό θα παρουσιάσουμε κάθε μία από τις τρεις πλευρές του τριγώνου με απλά παραδείγματα από την καθημερινή μας ζωή.

• Θερμότητα
  Αυτό το βλέπουμε όταν ανάβουμε ένα σπίρτο και του ρίχνουμε νερό. Η θερμοκρασία του πέφτει τόσο που δε μπορεί να υπάρξει πλέον φωτιά.
• Οξυγόνο/Αέρας
  Το πιο απλό παράδειγμα εδώ είναι όταν σκεπάζουμε ένα κερί με ένα ποτήρι και σχεδόν αμέσως σβήνει καθώς δεν έχει αρκετό οξυγόνο για να γίνει καύση.
• Καύσιμη Ύλη
  Ας σκεφτούμε το γκαζάκι για τον καφε. Όταν κλείσουμε το γκάζι (δηλαδή την καύσιμη ύλη) αμέσως η φωτιά σβήνει.

Όπως είναι κατανοητό από τα παραπάνω, αν αφαιρέσουμε οποιαδήποτε από τις τρεις πλευρές του τριγώνου, η φωτιά θα πάψει να υφίσταται. Πάνω σε αυτή την αρχή στηρίζονται όλες οι μέθοδοι πυρόσβεσης που γνωρίζουμε σήμερα.

Κατηγορίες Φωτιάς
Το κάθε σύστημα πυρόσβεσης δε μπορεί να σβήσει όλων των ειδών τις φωτιές, για αυτό το λόγο υπάρχει κατηγοριοποίηση των ειδών φωτιάς που είναι κοινή σε παγκοσμίως (εκτός τις ΗΠΑ που έχουν μικρές διαφορές) και χρησιμοποιείται ώστε να γνωρίζει ο χρήστης του συστήματος για ποιές κατηγορίες είναι σχεδιασμένος.

1. Κλάση Α
   Σε αυτή την κατηγορία είναι οποιαδήποτε φωτιά έχει στερεά υλικά ως καύσιμη ύλη. Παραδείγματα από τέτοια υλικά είναι ξύλα, χαρτιά και υφάσματα και το σύμβολο που συναντάμε πιο συχνά είναι το παρακάτω.
   


2. Κλάση B
   Αντίστοιχα με την πρώτη κλάση, στην κατηγορία Β είναι φωτίες που ως καύσιμη ύλη έχουν υγρά. Μερικά παραδείγματα από αυτά είναι βενζίνη, νέφτι, μεθανόλη και γενικότερα όλα τα εύφλεκτα υγρά. Το σύμβολο αυτής της κλάσης είναι:
   


3. Κλάση C
   Στην τρίτη κατηγορία έχουμε φωτιές με καύσιμη ύλη από εύφλεκτα αέρια όπως βουτάνιο, προπάνιο, κτλ. με το σύμβολο της κλάσης να είναι αυτό που βλέπουμε εδώ.
   


4. Κλάση D
   Αυτή η κλάση είναι για φωτιές που έχουν ως καύσιμη ύλη μέταλλα. Παραδείγματα από αυτά είναι αλουμίνιο, μαγνήσιο, ατσάλι, κτλ. και αντίστοιχα το σύμβολο της είναι.
   


5. Κλάση E
   Συχνά αυτή η κατηγορία δεν αναφέρεται καθώς είναι αρκετά ιδιαίτερη. Είναι για φωτιές από ηλεκτρισμό όπως ηλεκτρικούς πίνακες, καλώδια, κτλ. Το σύμβολο της κατηγορίας αυτής είναι το ακόλουθο.
   


6. Κλάση F
   Η τελευταία κλάση που συναντάμε είναι για λύπη και λάδια οπότε συχνά αναφέρεται ως κατηγορία για φωτιές κουζίνας. Το σύμβολο της είναι το παρακάτω.
   

 
Με βάση τις παραπάνω κατηγορίες θα δούμε στη συνέχεια τους πιο γνωστούς πυροσβεστήρες.

Τύποι Πυροσβεστήρων

1. Πυροσβεστική Μάνικα
   Αυτό είναι το πιο διαδεδομένο σύστημα πυρόσβεσης που συναντάμε καθημερινά. Η χρήση του είναι πάντα και αποκλειστικά για φωτιές κλάσης Α (στερεά υλικά) και η τεχνική πυρόσβεσης του είναι η μείωση της θερμότητας. Η σωστή χρήση του έχει τρία στάδια που αυτά είναι:
   • Ρίχνουμε με πολύ ανοιχτή γωνία ψεκασμού ώστε να διώξουμε/οδηγήσουμε τον καπνό και να μειώσουμε τα αιωρούμενα σωματίδια.
   • Σταδιακά αλλάζουμε σε ευθεία γωνία ψεκασμού και ρίχνουμε νερό στη βάση της φωτιάς.
   • Στα τελευταία στάδια κάνουμε πάλι το ίδιο με το πρώτο βήμα.
   Το μεγάλο πλεονέκτημα που μας δίνει είναι η μεγάλη απόσταση που μπορούμε να έχουμε από τη φωτιά. Ενώ, το μεγαλύτερο μειονέκτημα είναι ότι τις περισσότερες φορές προκαλεί μεγάλες ζημιές.
   
   


2. Πυροσβεστήρας Διοξειδίου του Άνθρακα (CO2)
   Αυτός ο τύπος πυροσβεστήρα υπάρχει συνήθως σε σημεία που οι επόμενοι τύποι δεν είναι αποτελεσματικοί. Είναι ικανός για πυρόσβεση φωτιάς κλάσης B, C, E και F και είναι πολύ εύκολα αναγνωρίσιμος από τη μακριά πλαστική λαβή του. Το συμπιεσμένο διοξειδίο του άνθρακα (CO2) βγαίνει με θερμοκρασία -80°C και πολύ γρήγορα εξατμίζεται. Ωστόσο, η μέθοδος πυρόσβεσης του δεν είναι η μείωση της θερμοκρασίας αλλά η χημική αντίδραση του οξυγόνου με το παγωμένο διοξειδίο του άνθρακα που διαλύει τα μόρια οξυγόνου. Οπότε η μέθοδος πυρόσβεσης του είναι η αφαίρεση του οξυγόνου από τη φωτιά. Για αυτό το λόγο η χρήση του είναι επικίνδυνη σε κλειστούς χώρους καθώς μπορεί να μειώσει έως και 40% το επίπεδο οξυγόνου που σημαίνει ότι δεν είναι αρκετό για να αναπνεύσει ένας άνθρωπος. Το βασικό του πλεονέκτημα είναι το μεγάλο εύρος από φωτιές που μπορεί να σβήσει αλλά έχει ένα εξίσου μεγάλο μειονέκτημα, έχει πολύ γρήγορη δράση και εξατμίζεται αμέσως άρα αν υπάρχει υψηλή θερμοκρασία ή μικροεστίες που σιγοκαίνε η πιθανότητα επανανάφλεξης είναι πολύ μεγάλη.
   


3. Πυροσβεστήρας Αφρού
   Σε κλειστούς χώρους αυτό τον τύπο πυροσβεστήρα τον συναντάμε πιο συχνά από όλους. Είναι ικανός για πυρόσβεση σε φωτιές κλάσης A και B και κατά περιπτώσεις και E. Η μέθοδος πυρόσβεσης του είναι διπλή, πρώτον μειώνει τη θερμοκρασία και δεύτερον δημιουργεί ένα στρώμα αφρού που εμποδίζει την είσοδο του οξυγόνου. Χαρακτηριστικό του είναι η ένδειξη πίεσης σε συνδυασμό με το λάστιχο ψεκασμού που δεν υπάρχει στους υπόλοιπους τύπους και έχει μεγάλο πλεονέκτημα σε υγρά καθώς το στρώμα αφρού που δημιουργεί κάνει την κατάσβεση πιο εύκολη. Ωστόσο, το μειονέκτημα του είναι ότι μπορεί να προκαλέσει ζημιές και θέλει προσοχή καθώς μετά την αφαίρεση του αφρού μπορεί να έχουμε επανανάφλεξη.
   


4. Πυροσβεστήρας Ξηράς Κόνεως
   Ίσως ο μόνος τύπος που προκαλεί μεγαλύτερες ζημιές από την ίδια την φωτιά σε κλειστούς χώρους. Έχει ικανότητα πυρόσβεσης σε κλάσεις A, B, C και E και έχει τη δομή κόκκων. Επίσης υπάρχει και ειδικός πυροσβεστήρας ξηράς κόνεως για την πυρόσβεση κλάσης D. Είναι ο μόνος από όλους τους πυροσβεστήρες που αντί να αφαιρεί μία από τις τρεις πλευρές του τρίγωνου της φωτιάς έχει τέτοια χημική σύσταση ώστε να καθυστερεί και σταδιακά να μειώνει την χημική αντίδραση της καύσιμης ύλης με το οξυγόνο. Όπως ήδη αναφέραμε είναι πολλές φορές πιο καταστροφικό από την ίδια τη φωτιά καθώς οι κόκκοι εισχωρούν παντού και με την υγρασία το χημικό αυτό μετατρέπεται σε οξύ, έτσι ακόμα και μέρες μετά την κατάσβεση ηλεκτρονικές συσκεύες καταστρέφονται σταδιακά και μεταλλικές επιφάνειες διαβρώνονται. Φυσικά, στα πλεονεκτήματα του είναι η εντυπωσιακή δυνατότητα πυρόσβεσης που διαθέτει.
   

 
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γνωρίζετε ότι όλοι σχεδόν οι φορητοί πυροσβεστήρες δεν ξεπερνούν τα 40-50 δευτερόλεπτα δράσης ενώ για τους φορητούς πυροσβεστήρες αυτοκινήτου αυτό είναι 10-20 δευτερόλεπτα. Έτσι την επόμενη φορά που θα δείτε μία φωτιά υπολογίστε αν είναι εφικτή η πυρόσβεση της μέσα σε αυτό το διάστημα, αν όχι καλύτερα να καλέσετε την πυροσβεστική υπηρεσία.

Κίνδυνοι
Η φωτιά προκαλεί δεκάδες κινδύνους για τους οποίους θα πρέπει να είμαστε ενημερωμένοι. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικούς εδώ.

• Επανανάφλεξη
  Ακόμα και μετά την κατάσβεση μπορεί να γίνει επανανάφλεξη αν οι συνθήκες (τρίγωνο της φωτιάς) το επιτρέπουν. Πρέπει να κάνουμε προσεκτική παρατήρηση σε όλο το γύρω χώρο (ψευδοπάτωμα/οροφή, αντικείμενα, κτλ.) ότι δεν υπάρχει άλλη εστία.
• Πόρτες
  Αν έχουμε υποψία ότι υπάρχει φωτιά πίσω από πόρτα δεν την ανοίγουμε ποτέ. Την ακουμπάμε για να δούμε αν είναι ζεστή και πολύ προσεκτικά ανοίγουμε λίγα μόνο εκατοστά για να δούμε αν υπάρχει φωτιά ή όχι. Αν υπάρχει όντως φωτιά και ανοίξουμε την πόρτα θα δώσουμε στη φωτιά πολύ περισσότερο οξυγόνο από όσο έχει διαθέσιμο στο δωμάτιο που βρίσκεται και αυτό σημαίνει απότομη και έντονη ανάφλεξη του οξυγόνου που υπό περιπτώσεις θυμίζει έκρηξη.
• Καπνός σε πόρτες
  Αν ο καπνός βγαίνει από πάνω δεν ανοίγουμε την πόρτα (δείτε το προηγούμενο) και ενημερώνουμε την υπηρεσία πυροσβεστικής. Αν ο καπνός βγαίνει από κάτω πάλι δεν ανοίγουμε την πόρτα αλλά σημαίνει επίσης ότι ολόκληρο το δωμάτιο έχει γεμίσει καπνό (καθώς ο καπνός πηγαίνει προς τα πάνω) οπότε έχουμε μάλλον μία εκτεταμένη πυρκαγιά.
• Μονοξείδιο του Άνθρακα (CO)
  Ένα από τα πιο επικίνδυνα παράγωγα αέρια της φωτιάς είναι το μονοξείδιο του άνθρακα που είναι και η βασική αιτία θανάτου σε πυρκαγιές. Είναι ένα άοσμο, άχρωμο, μη ερεθιστικό, άγευστο τοξικό αέριο. Τα συμπτώματα από δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα είναι αίσθηση κούρασης, ήπιος πονοκέφαλος και διάθεση για ύπνο με επόμενα στάδια την απώλεια αισθήσεων και θάνατο από ασφυξία. Σε όλες τις σύγχρονες ιατρικές αναφορές ο μέσος όρος διάρκειας ενός ενήλικα προτού φτάσει στο στάδιο της απώλειας αισθήσεων από δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα είναι 30 δευτερόλεπτα έκθεσης σε περιβάλλον με υψηλά επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι βρεγμένες πετσέτες, κουβέρτες, ιατρικές μάσκες, κτλ. δεν εμποδίζουν το μονοξείδιο του άνθρακα.
• Φωτιές κλάσης F και νερό
  Όλοι γνωρίζουμε τι γίνεται όταν ρίχνουμε μία παγωμένη πατάτα σε ένα τηγάνι με καυτό λάδι. Τα μόρια νερού μέσα στην πατάτα εξατμίζονται πολύ γρήγορα. Όταν έχουμε μία φωτιά από λύπη/λάδια και ρίξουμε νερό γίνεται κάτι αντίστοιχο με διαφορά ότι δεν εξατμίζεται απλώς το νερό αλλά δίνει παραπάνω οξυγόνο και σε συνδυασμό με την εξάτμιση του δημιουργεί έκρηξη.