Οι Τρομοκράτες Δε Κάνουν Σενάρια Ταινιών

Μπρους Σνάιερ
Περιοδικό Wired
8 Σεπτεμβρίου 2005

Μερικές φορές φαίνεται λες και οι άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι για την ασφάλεια της πατρίδας ξοδεύουν πάρα πολύ χρόνο βλέποντας ταινίες δράσης. Αμύνονται ενάντια σε συγκεκριμένα σενάρια ταινιών αντί για το ευρύτερο φάσμα απειλών της τρομοκρατίας.

Όλοι το κάνουμε. Η φαντασία μας τρέχει ανεξέλεγκτα σε λεπτομερείς και συγκεκριμένες απειλές. Φανταζόμαστε άνθρακα να ψεκάζεται από αεροπλάνα. Ή μία παρτίδα μολυσμένου γάλατος. Ή τρομοκράτες δύτες οπλισμένους με αναλυτικά ημερολόγια. Πριν από καιρό, οραματιζόμασταν ένα ολόκληρο σενάριο ταινίας, χωρίς τον Μπρους Γουίλις για να σώσει τη μέρα. Και φοβόμαστε.

Ψυχολογικά, όλα αυτά είναι λογικά. Οι άνθρωποι έχουν καλή φαντασία. Κοπίδια και βόμβες σε παπούτσια φέρνουν ζωντανές εικόνες στο μυαλό. Το «Πρέπει να προστατέψουμε το πρωτάθλημα Super Bowl» περιέχει περισσότερη συναισθηματική φόρτιση από ένα γενικότερο «πρέπει να προστατέψουμε τους εαυτούς μας από τη τρομοκρατία».

Οι τρομοκράτες της 11ης Σεπτεμβρίου χρησιμοποίησαν μικρά μυτερά πραγματάκια για να καταλάβουν αεροπλάνα, άρα απαγορεύσαμε τα μικρά μυτερά πραγματάκια στα αεροπλάνα. Ο Ρίτσαρντ Ρέιντ προσπάθησε να κρύψει μία βόμβα στα παπούτσια του, άρα τώρα όλοι πρέπει να βγάζουμε τα παπούτσια μας. Πρόσφατα, το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας είπε ότι ίσως να χαλαρώσει τους κανόνες ασφαλείας των αεροπλάνων. Δεν είναι ότι υπάρχει μικρότερος κίνδυνος από παπούτσια, ή τα μικρά μυτερά πραγματάκια είναι ξαφνικά λιγότερο επικίνδυνα. Είναι ότι αυτά τα σενάρια ταινιών δε μπαίνουν στη φαντασία των ανθρώπων όπως έκαναν μήνες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, και όλοι αρχίζουν να βλέπουν το πόσο ανόητα (ή άχρηστα) είναι κάθε φορά.

Η τρομοκρατία του ταξιδιώτη είναι το νέο σενάριο ταινίας. Οι βομβιστές του Λονδίνου μετέφεραν βόμβες μέσα στο μετρό, άρα τώρα ψάχνουμε τους ανθρώπους που μπαίνουν στο μετρό. Χρησιμοποιούσαν κινητά τηλέφωνα, άρα συζητάμε για τρόπους να απενεργοποιούμε τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας.

Είναι πολύ νωρίς για να πούμε αν οι τυφώνες θα είναι το επόμενο σενάριο-απειλή ταινίας που θα τραβάει τη φαντασία μας.

Το πρόβλημα με την ασφάλεια από σενάρια ταινιών είναι ότι λειτουργεί μόνο αν υποθέσουμε σωστά. Αν ξοδεύουμε δισεκατομμύρια να ασφαλίσουμε τα μετρό μας, και οι τρομοκράτες ανατινάξουν ένα λεωφορείο, πετάξαμε όλα τα λεφτά μας. Σίγουρα, η ασφάλιση των μετρό κάνει τη μετακίνηση ασφαλέστερη. Αλλά η συγκέντρωση στα μετρό επίσης έχει επίπτωση στη μετάβαση των επιθέσεων προς λιγότερο ασφαλείς στόχους, και το αποτέλεσμα είναι ότι δεν υπάρχει γενική ασφάλεια.

Οι τρομοκράτες δεν ενδιαφέρονται αν θα ανατινάξουν μετρό, λεωφορεία, στάδια, θέατρα, εστιατόρια, κέντρα νυχτερινής διασκέδασης, σχολεία, εκκλησίες, πολυσύχναστες αγορές ή διασταυρώσεις με κίνηση. Λογικά επιχειρήματα είναι ότι κάποιοι στόχοι είναι πιο ελκυστικοί από άλλους: τα αεροπλάνα διότι μία μικρή βόμβα μπορεί να σκοτώσει όλους τους επιβάτες, τα μνημεία λόγω της εθνικής σημασίας τους, τα μεγάλα εθνικά γεγονότα λόγω της τηλεοπτικής τους κάλυψης, και μέσα μεταφοράς γιατί με αυτά κινούνται οι περισσότεροι άνθρωποι καθημερινά. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μία μεγάλη χώρα, δε μπορούμε να προστατέψουμε τα πάντα.

Ένα πρόβλημα είναι ότι οι ηγέτες του έθνους μας μας δίνουν ότι θέλουμε. Παρ’όλα τα κομματικά ζητήματα, να φαίνεσαι σκληρός ενάντια στη τρομοκρατία είναι σημαντικό. Αλλά μία ψηφοφορία για πυραυλική άμυνα κάνει καλύτερη προεκλογική εκστρατεία από την αύξηση των χρηματοδοτήσεων για υπηρεσίες πληροφοριών. Οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι θέλουν να κάνουν κάτι ορατό, ακόμα και αν αποδειχθεί ανώφελο.

Το άλλο πρόβλημα είναι ότι πολλές αποφάσεις ασφαλείας λαμβάνονται σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Η απόφαση να κλείνουν τα κινητά σε μερικά τούνελ πάρθηκε από αυτούς που διαχειρίζονταν τα τούνελ. Έτσι ακόμα και αν οι τρομοκράτες βάλουν βόμβα σε ένα τούνελ κάπου αλλού στη χώρα, αυτό το άτομο έκανε τη δουλειά του.

Και οποιοσδήποτε υπεύθυνος ασφαλείας γνωρίζει ότι θα κριθεί μετά το συμβάν. Εάν η επόμενη τρομοκρατική επίθεση στοχοποιεί ένα εργοστάσιο χημικών, θα απαιτήσουμε να μάθουμε γιατί δεν υπήρχαν περισσότερα μέτρα προστασίας των χημικών εργοστασίων. Εάν στοχοποιεί μαθητές σχολείων, θα απαιτήσουμε να μάθουμε γιατί η απειλή είχε αγνοηθεί. Δε δεχόμαστε το «δε γνωρίζαμε το στόχο» ως απάντηση. Η άμυνα συγκεκριμένων στόχων προστατεύει μόνο τη φήμη και τις καριέρες.

Πρέπει να αμυνθούμε ενάντια σε μία ευρύτερη απειλή της τρομοκρατίας, όχι ενάντια σε συγκεκριμένα σενάρια ταινιών. Η ασφάλεια είναι πιο αποτελεσματική όταν δεν κάνει αυθαίρετες υποθέσεις για την επόμενη τρομοκρατική ενέργεια. Πρέπει να ξοδέψουμε περισσότερα χρήματα σε πληροφορίες και έρευνες: αναγνώριση των ίδιων των τρομοκρατών, διακοπή των χρηματοδοτήσεων τους, και εξουδετέρωση τους ανεξάρτητα με το τι σχέδια έχουν. Πρέπει να ξοδέψουμε περισσότερα χρήματα στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης: μείωση του πλήγματος μίας τρομοκρατικής επίθεσης, ανεξάρτητα με του τι είναι. Και χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε τις γεωπολιτικές επιπτώσεις της εξωτερικής πολιτικής μας και πως βοηθάει ή παρεμποδίζει τη τρομοκρατία.

Αυτά τα αόριστα πράγματα είναι λιγότερο ορατά, και δεν κάνουν για ωραία πολιτικά πρωτοσέλιδα. Αλλά θα μας κάνουν πιο ασφαλείς. Το να πετάμε λεφτά στην απειλή από το σενάριο της ταινίας της χρονιάς δε θα μας κάνει.