Αλεξίσφαιρα γιλέκα και πλάκες: Ότι χρειάζεται να ξέρουμε

Από τα προϊστορικά χρόνια η ανάγκη προστασίας από τα όπλα του αντιπάλου υπήρξε επιτακτική προϋπόθεση για την επιβίωση στη μάχη. Η ασπίδα, το κράνος, ο θώρακας, οι περικνημίδες ακόμα και τα περικάρπια υπήρξαν τα διδάγματα άπειρων μαχών και αναδύθηκαν μέσα από ποταμούς αίματος και ανείπωτο πόνο. Καθώς οι απειλές αναβαθμίζονταν, αναβαθμίζονταν και τα μέσα προστασίας. Αυτό μας οδήγησε στη κορύφωση της χρήσης του κάθε είδους θώρακα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τους

περίφημους σιδηρόφρακτους ιππότες του Μεσαίωνα.

Γράφει ο Παναγιώτης Α. Καράμπελας*

Μέσα στα χρόνια όμως, και κυρίως από τότε που η ωρίμανση της τεχνογνωσίας της πυρίτιδας επέτρεψε την γενίκευση της χρήσης των πυροβόλων όπλων, η ανάγκη για κάποια από τα προαναφερόμενα μέσα εξέλειψε φέρνοντας μοιραία μια αποκλιμάκωση στο βάρος που έπρεπε να κουβαλάει ο πολεμιστής που είχε γίνει πλέον δυσβάσταχτο. Τα περικάρπια και η ασπίδα ήταν τα πρώτα που έφυγαν. Όχι πολύ αργότερα μας άφησαν και οι περικνημίδες… Το μοναδικό κομμάτι του αμυντικού εξοπλισμού που διατηρήθηκε σχεδόν συνεχόμενα ήταν κράνος, αφού περίπου στο τέλος του 18ου αιώνος και η χρήση του θώρακα είχε περιοριστεί σε σημείο σχεδόν εξάλειψης.Η κατάσταση διατηρήθηκε περίπου στα ίδια επίπεδα μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνος όπου επανεμφανίστηκαν κάποιες αυτοσχέδιες προσπάθειες δημιουργίας αλεξίσφαιρων θωράκων. Οι προσπάθειες αυτές είχαν όλα τα μειονεκτήματα που θα μπορούσε κανείς να περιμένει από μια προσπάθεια αντιμετώπισης ενός τόσο σοβαρού κινδύνου όπως το πυροβόλο όπλο: μεγάλο βάρος, προβλήματα εργονομίας και ευκινησίας και τελικά φτωχά αποτελέσματα σε σύγκριση με τα προβλήματα που ο θώρακας δημιουργούσε.Η πρώτη φορά που παρουσιάστηκε η ιδέα του αντιβαλλιστικού υφάσματος ήταν το 1881 όταν ο γιατρός George Goodfellow, παρατήρησε ότι σφαίρα από εμπροσθογεμές όπλο που πέτυχε το τυλιγμένο μεταξωτό μαντήλι του θύματος δεν πέτυχε πλήρη διάτρηση στο σώμα, σώζοντας έτσι το θύμα. Έτσι αρχικά αυτός και αργότερα κι άλλοι, πειραματίστηκαν με πολλαπλές στρώσεις μεταξιού, ουσιαστικά αναβιώνοντας την τακτική των στρατιωτών του Τσένγκις Χαν, που φορούσαν κατάσαρκα ένδυμα από μετάξι.

Στην περίπτωση αυτή βέβαια ο στόχος τους δεν ήταν η αποφυγή διάτρησης, αλλά η ευκολία που παρείχε το μετάξι στην αφαίρεση των βελών, καθώς μαζευόταν εντός της πληγής ουσιαστικά άθικτο και όντας ανθεκτικό, μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να βγει το βέλος από τη πληγή. Οι προσπάθειες αυτές ανταμείφθηκαν και αναγνωρίστηκαν το 1901 στην περίπτωση της αποτυχημένης απόπειρας δολοφονίας του Αλφόνσου του 8ου της Ισπανίας, ο οποίος σώθηκε φορώντας μεταξωτό αλεξίσφαιρο γιλέκο. Περαιτέρω πειραματισμοί παρατηρήθηκαν και κατά την διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, αλλά σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε η μαζική χρήση θωράκων που είδαμε στους προηγούμενους αιώνες.Η κοσμογονία στον τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου επέφερε την παρουσίαση κάποιων αντιθραυσματικών γιλέκων, ιδιαίτερα στο Αμερικανικό Στρατό, που είδαν δράση κυρίως στο θέατρο επιχειρήσεων του Βιετνάμ. Όμως, το υλικό η ανάπτυξη του οποίου έφερε την “επανάσταση” στον τομέα των αλεξίσφαιρων γιλέκων ήταν η παρα-αραμιδική συνθετική ίνα Kevlar, ανάπτυξης του τεχνολογικού κολοσσού Dupont. Η ίνα αυτή με την κατάλληλη πλέξη και την χρήση του σε πολλαπλή στρωμάτωση παρουσίασε πρωτόγνωρες βαλλιστικές ικανότητες, σε συνδυασμό με μικρό βάρος. Αυτό επέτρεψε την μαζική του παραγωγή και εισαγωγή στα Σώματα Ασφαλείας και τον Στρατό των Η.Π.Α.

Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί αλεξίσφαιρα γιλέκα από Εξαιρετικά Υψηλού Μοριακού Βάρους Πολυαιθυλένιο (Ultra High Molecular Weight Polyethylene - UHMWPE), όπως το Dyneema της DSM που προσφέρουν μειωμένο βάρος. Όμως, ας δούμε κάποιες βασικές παραμέτρους που πρέπει να γνωρίζουμε όταν πρόκειται να προβούμε σε μια τέτοια επένδυση.- Επίπεδα προστασίας: Κατ’ αρχήν, η τεράστια ποικιλία διαμετρημάτων κατέδειξε την ανάγκη δημιουργίας ενός συστήματος πιστοποίησης των βαλλιστικών δυνατοτήτων των γιλέκων που θα κυκλοφορούσαν στην αγορά και που θα εξασφάλιζε έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή αναφορικά με την ποιότητα κατασκευής και τα διαμετρήματα που μπορούν να σταματήσουν.

Έτσι προέκυψε από το Εθνικό Ινστιτούτο Δικαιοσύνης των Η.Π.Α. (NIJ - National Institute of Justice) το ομώνυμο πρότυπο πιστοποίησης, όπου περιγράφει σαφώς τα επίπεδα προστασίας ανά απειλή κλιμακωτά. Η τελευταία του έκδοση είναι το NIJ-0101.06. Ενδεικτικά και μόνο: Level I: .22 LR LRN, .380 ACP RNLevel IIA: .40 S&W, 9mm Full Metal Jacketed FMJ (1090 ft/sec)Level II: .357 Magnum, 9mm FMJ (1175ft/sec)Level IIIA: .44 Magnum, 9mm FMJ (1400/ft/sec). Σε γενικές γραμμές θεωρείται ότι τα γιλέκα δεν ενδείκνυνται για απειλές έναντι πολεμικών διαμετρημάτων, αν και έχουν υπάρξει περιστατικά όπου απλά γιλέκα έχουν σταματήσει βολίδες 7,62×39.

Αυτή η απαίτηση καλύφτηκε από την κατασκευή βαλλιστικών πλακών, αρχικά από ατσάλι, αργότερα από κεραμικά υλικά και πιο πρόσφατα από συμπιεσμένα φύλλα (άνω των 110-120) UHMWPE συγκολλημένα με διάφορες ρητίνες και που παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαμηλό βάρος. Σε μικρότερη έκταση κυκλοφορούν και βαλλιστικές πλάκες τιτανίου. Δεδομένου δε ότι οι πλάκες είναι, άκαμπτες, για λόγους εργονομίας και ευκολίας του χρήστη το σχήμα τους είναι κυρτό προς τον κάθετο άξονα (2D) για να «αγκαλιάζει» το σώμα του χρήστη. Υπάρχουν όμως διαθέσιμα και μοντέλα όπου δεν είναι κυρτά μόνο στο κάθετο άξονα αλλά και στον οριζόντιο (3D) για ακόμα καλύτερη επαφή με το σώμα. Για λόγους τυποποίησης, όλες οι πλάκες παράγονται στις διαστάσεις 25×30cm. Οι πλάκες μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε σε συνδυασμό με αλεξίσφαιρο γιλέκο (in conjunction), είτε από μόνες τους με ένα φορέα (stand alone).Τα επίπεδα προστασίας στις πλάκες ενδεικτικά καλύπτουν: Level III: 7,62×51mm NATO, 5,56×45mm NATOLevel IV: .30-06 Springfield M2 armour piercing APΤ γιλέκα όμως, δύνανται να παρέχουν προστασία και από άλλες απειλές (special threats) πέραν των ορισμένων από το πρότυπο NIJ όπως μαχαίρι, σύριγγα ή και θραύσματα χειροβομβίδων, αν και το τελευταίο γενικά σε περιορισμένο βαθμό.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, είναι ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας να αξιολογήσουμε όλες τις δυνητικές απειλές που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε και να προμηθευτούμε το γιλέκο ή/και την βαλλιστική πλάκα του επιπέδου προστασίας που χρειαζόμαστε. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν, σχεδόν αποκλειστικά, γιλέκα Level IIIA και πλάκες Level III κεραμικές και συμπιεσμένου UHMWPE.

- Σωστή χρήση: Το γιλέκο πρέπει να προστατεύει τα ζωτικά μας όργανα χωρίς όμως να εμποδίζει την κίνησή μας. Ως εκ τούτου πρέπει να καλύπτει κάθετα, από το πάνω μέρος του στέρνου (λαβή του στέρνου) έως ένα δάχτυλο κάτω από τον αφαλό, και πλευρικά το πίσω κομμάτι (πάνελ) του γιλέκου να καλύπτει το μπροστινό και από τις δύο πλευρές, όχι λιγότερο από δύο δάκτυλα, έτσι ώστε να υπάρχει σταθερή περιμετρική κάλυψη του σώματος. Αυτή είναι και μια αδυναμία που είχαν τα πρώτα αλεξίσφαιρα γιλέκα, καθώς είχαν μόνο μπροστινή και πίσω κάλυψη αφήνοντας τελείως απροστάτευτα τα πλάγια σε απρόσμενες πλευρικές απειλές ή ακόμα και κατά τη θέση βολής modified weaver. Ο λόγος που το γιλέκο δεν πρέπει να κατεβαίνει πιο χαμηλά από το ύψος του αφαλού είναι διότι σε διαφορετική περίπτωση η επιχειρησιακή ζώνη με όλες τις σχετικές θήκες θα εφάπτεται με το γιλέκο δυσκολεύοντας τόσο την πρόσβαση στον εξοπλισμό όσο και την σωστή εφαρμογή του γιλέκου, καθώς αυτό θα σηκώνεται μέχρι σχεδόν το σαγόνι όταν ο χρήστης είναι καθιστός…

- Διάρκεια ζωής/ημερομηνία λήξης: Δεδομένου ότι τα υλικά των αλεξίσφαιρων γιλέκων είναι σχετικά πρόσφατα τεχνολογικά επιτεύγματα, υπάρχουν κυρίως πειραματικά και στατιστικά δεδομένα ως προς την συμπεριφορά τους στο βάθος του χρόνου και τις όποιες αλλοιώσεις μπορεί να παρουσιάζουν στις βαλλιστικές τους ιδιότητες. Έτσι η διάρκεια ζωής των γιλέκων αρχικά ήταν περί τα 5 χρόνια, αλλά με την σταδιακή εισαγωγή βελτιώσεων και περαιτέρω επιστημονικής τεκμηρίωσης κυμαίνεται πλέον από 8 έως 10 χρόνια. Πέραν του ορίου αυτού, αλλά σαφώς και για εμπορικούς λόγους, οι εταιρείες απλά δεν εγγυώνται για τις επιδόσεις των υλικών.

- Σωστή φύλαξη & συντήρηση: Για να εξασφαλιστεί όμως η σωστή επίδοση του γιλέκου για όλο το προβλεπόμενη από το κατασκευαστή διάστημα, απαιτείται η σωστή φύλαξη και συντήρησή του. Όσον αφορά τη φύλαξη, πρέπει είτε να το κρεμάμαι σε κρεμάστρα είτε να το έχουμε ξαπλωμένο. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να το τσαλακώνουμε καθώς αυτό ενδέχεται να αλλοιώσει την αντοχή του στα σημεία των τσακίσεων. Θα πρέπει επίσης, περισσότερο για προληπτικούς λόγους, να αποφεύγεται η έκθεσή του στην υπερβολική υγρασία και η παρατεταμένη έκθεση του στη θερμότητα ή τον ήλιο, όταν φυσικά δεν χρησιμοποιείται.Η συντήρησή του χωρίζεται σε δύο μέρη: τα βαλλιστικά πάνελ και ο φορέας που τα φιλοξενεί. Για τα πάνελ το μόνο που χρειάζεται είναι, εφόσον απαιτείται, το απλό καθάρισμά τους με ένα ελαφρά βρεγμένο, νοτισμένο ύφασμα και τίποτα άλλο. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα βαλλιστικά υλικά (Kevlar, Dyneema, Goldflex κτλ.) περιέχονται σχεδόν σε όλα τα μοντέλα όλων των εταιρειών, σε αδιάβροχο «φάκελο»/κάλυμμα που τους παρέχει μια ικανοποιητική προστασία από απλή βροχή, ιδρώτα και την ηλιακή ακτινοβολία στοιχεία που συχνά επηρεάζουν τα συνθετικά υλικά.

Για τους φορείς απαιτείται, στα περισσότερα μοντέλα, πλύσιμο σε χλιαρό νερό με απλό σαπούνι/απορρυπαντικό, χωρίς χλωρίνη, λευκαντικά και λοιπά χημικά, αν είναι δυνατόν στο χέρι ή έστω σε κάποιο πρόγραμμα πλυντηρίου για ευαίσθητα ρούχα και σε καμία περίπτωση στύψιμο, στεγνωτήριο ή άπλωμα σε καλοριφέρ. Απλό άπλωμα μέχρι να στραγγίξει και να στεγνώσει, αφού έτσι κι αλλιώς τα υλικά που χρησιμοποιούνται δεν είναι ιδιαιτέρως απορροφητικά. Στη χώρα μας κυκλοφορούν αλεξίσφαιρα γιλέκα από αρκετές εταιρείες σχεδόν αποκλειστικά ευρωπαϊκές και με πολύ μεγάλο μερίδιο της αγοράς να ανήκει στις δύο Ελληνικές, Elmon και Σιαμίδης CS, με χρήση UHMWPE η πρώτη και Kevlar η δεύτερη, η οποία είναι και η αποκλειστική αντιπρόσωπος της Dupont στην Ελλάδα. Και οι δύο αυτές εταιρείες σε έναν παραμελημένο τομέα όπως είναι οι Ελληνικές αμυντικές εξαγωγές, έχουν πετύχει σειρά σημαντικότατων επιτυχιών στο εξωτερικό υπερισχύοντας απέναντι σε ξένους κολοσσούς.

Περαιτέρω πληροφορίες, ενημέρωση και δοκιμή των γιλέκων και των δύο εταιρειών, μπορείτε να βρείτε στο κατάστημα TALOS Δωδεκανήσου 6, στη Θεσσαλονίκη δίπλα από το Αστυνομικό Τμήμα Πλατείας Δημοκρατίας.Τηλ. επικοινωνίας: 2310 770842.

Ο Παναγιώτης Α. Καράμπελας είναι Στρατηγικός και Πολιτικός Αναλυτής, συνεργάτης του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Αναλύσεων (ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α.) και της ραδιοφωνικής εκπομπής «Βόρειος Ήπειρος.GR» στον ΑΡΤ-fm 90,6.